• Genişletilmiş bağışıklama programı
• Aile planlaması programları
• Polio eradikasyon programı
• Neonatal tetanoz eliminasyon programı

• Anne sütünün teşviki, bebek dostu hastaneler programı

• Büyüme ve gelişmenin izlenmesi programı

• İshalli hastalıkların kontrolü programı

• Akut solunum yolu enfeksiyonlarının kontrolü programı
• İyot yetersizliği hastalıkları ve tuzun iyotlanması programı
• Fenilketonüri tarama programı
• Ağız ve diş sağlığını iyileştirmede flor kullanımı programı
• Genetik hastalıklardan korunma programı
• Yenidoğan canlandırma programı
• Demir gibi Türkiye programı
• Çocukluk çağı hastalıklarına bütüncül yaklaşım
• D vitamini yetersizliğinin ve kemik sağlığının korunması projesi

 

Anne Sütünün Teşviki ve Bebek Dostu Sağlık Kuruluşları Programı

• Doğumu izleyen ilk 18 aylık dönemde bebeğin beslenme tarzı çocuğun daha sonraki fiziksel, zihinsel ve sosyal gelişimi açısından çok büyük önem taşır.

• Bir bebeğin sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için ideal beslenme yöntemi emzirmedir.
• Yaşamın bu ilk birkaç yılında emzirmenin sürdürülmesi, çocuğun sadece o andaki değil daha sonraki yıllarda da fiziksel ve ruhsal sağlığını olumlu etkilemektedir.

Dünya Sağlık Örgütü’ nün önerdiği ve yürütülen programa göre;

Bebeklerin doğumdan hemen sonra;

• •   Emzirmeye başlatılması,
  •   İlk 6 ay sadece anne sütü verilmesi
  •   6. aydan sonra uygun besinlerle beraber emzirmenin 2 yaşına kadar sürdürülmesi” temel mesajdır.

Ülkemiz 1981 yılında Anne Sütü Muadillerinin Pazarlaması ile ilgili Uluslararası yasayı imzalayan 118 ülke içinde yer almıştır.

1991 yılından bugüne kadar ise UNICEF işbirliğinde temel amacı emzirmenin korunması, özendirilmesi ve desteklenmesi olan program;

“Anne Sütünün Teşviki ve Bebek Dostu Sağlık Kuruluşları Programı”  adı altında sürdürülmektedir.

Ülkemiz 1991 yılında konuyla ilgili Uluslararası bir konferansa ev sahipliği yapması ile emzirmenin desteklenmesi çalışmalarında önderlik yapan bir ülke olmuştur.

Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF ortak bildirisi olan, “ Başarılı Emzirmede 10 Adım” stratejileri programda yürütülen tüm çalışmaların temelini oluşturmaktadır.

Başarılı Emzirmede 10 adım

1. Kuruluşta çalışan tüm sağlık görevlilerine düzenli olarak iletilen yazılı bir emzirme politikası.

1. Bu politikayı yürütmek için gerekli becerileri tüm sağlık görevlilerine kazandırmak üzere bir eğitim programı.
2. Tüm hamile kadınları emzirmenin yararları ve uygulaması hakkında bilgilendirmek.
3. Annelere doğumdan sonraki ilk yarım saat içinde emzirmeye başlamaları için yardım etmek.
4. Annelere nasıl emzireceklerini göstermek bebeklerinden ayrı kalsalar da emzirmeyi nasıl sürdürebileceklerini öğretmek.
5. Tıbbi bir gereksinme olmadıkça yenidoğana anne sütü dışında herhangi bir yiyecek ya da içecek vermemek.
6. Anne ve bebeğin 24 saat aynı odada kalmasını sağlamak.
7. İsteğe bağlı emzirmeyi özendirmek.
8. Anne sütü ile beslenen bebeklere biberon veya yalancı emzik vermemek.
9. Emzirme destek gruplarının oluşmasını ve annelerin, hastaneden çıkar çıkmaz bu organizasyonlara başvurmasını sağlamak.

“Anne Sütünün Teşviki ve Bebek Dostu Hastaneler Programı” kapsamında, doğum yapılan bütün hastanelere tek tek ulaşılması hedeflenmiştir.

Ulusal Bebek Dostu Hastaneler Merkez Eğitim Ekibi,

Eğitim alan ve hastanelerinde doğru anne sütü uygulamalarını yerleştiren hastaneler, 

“Ulusal Bebek Dostu Hastaneler Değerlendirme Ekibi” tarafından ziyaret edilir.

Standart bir form çerçevesinde değerlendirilir.

Başarılı uygulamalar yapan, 100 puan üzerinden 80 ve üzeri puan alan hastaneler “Anne Sütü Komitesi” kararı ile “Bebek Dostu Hastane” olarak ödüllendirilir.

 

DEMİR YETERSİZLİĞİ ANEMİSİNİN ÖNLENMESİ VE KONTROLÜ PROGRAMI (DEMİR GİBİ TÜRKİYE)

Tüm doğan bebeklerin doğumdan sonra hemen emzirilmeye başlatılması, ilk 6 ay “tek başına” anne sütü verilmesi, 6. aydan sonra da uygun ve yeterli miktardaki ek besinlerle beraber emzirmenin sürdürülmesi,  önemli bir beslenme sorunu olan demir yetersizliği anemisinin önlenmesini de sağlar.

Ülkemizde tüm yaş grupları için yaşamsal önem taşıyan demir eksikliği anemisi, genel olarak 0-5 yaş grubundaki çocukların ve gebelerin ortalama %50’sinde karşımıza çıkmaktadır.

Bu önemli halk sağlığı sorununun çözümü için Sağlık Bakanlığı ülke düzeyinde;

• • Toplumun demir yetersizliği konusunda bilinçlendirilmesi,
  • Bebeklerin ilk 6 ay anne sütü almasının ve 6. Ayın sonunda uygun ve yeterli miktarda ek besine geçilerek, emzirmenin 2 yaşına kadar sürdürülmesi, 
  • 4-12 ay arası her bebeğe proflaktik amaçlı ücretsiz demir desteği sağlanması,
  • 3-24 ay anemisi olan bebeklere demir tedavisi önerilmesi amacıyla Nisan 2004’te “Demir Gibi Türkiye” projesini başlatmıştır. 

Bebeklerde D Vitamini Yetersizliğinin Önlenmesi ve Kemik Sağlığının Korunması Projesi

Subklinik yetersizliği yaygın olarak gözlenmekte ve yetersizliğinin yarattığı sonuçlar bebek ve çocuk sağlığını olumsuz etkilemektedir.

Sorunun çözümüne yönelik olarak 23 Mayıs 2005 tarihinde “Bebeklerde D Vitamini Yetersizliğinin Önlenmesi ve Kemik Sağlığının Korunması Projesi” başlatılmış, sağlık kuruluşlarında ücretsiz olarak D vitamini desteği sağlanmaktadır. 

D vitamininin görevleri;

• D vitamininin başta vücudun kalsiyum dengesinin korunması,

• Kemik ve kas sağlığı olmak üzere,  otoimmün hastalıkların önlenmesi

• Hücre çoğalmasının düzenlenmesi (kötü huylu hücre artışının önlenmesi) gibi görevleri vardır.

 

İyot Yetersizliğinin Önlenmesi ve Tuzun İyotlanması Programı

1994 yılından beri SB. UNICEF işbirliğinde, “İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi ve Tuzun İyotlanması Programı” nı yürütmektedir.

Program kapsamında; sağlık personeli, tarım il müdürlükleri, iyot analizi yapan laboratuvar personeli, tuz üreticileri, halk ve market yetkililerini kapsayan eğitim çalışmaları, tuzun iyotlanması konusunda yasal değişiklikler, izleme ve değerlendirme çalışmaları düzenlenmiştir.

 İyot neden önemlidir?

• İyot normal büyüme ve gelişme için gerekli bir eser elementtir.
• İyota olan gereksinme çok az olmakla birlikte, yetersizliği önlenebilir beyin hasarı ve zihinsel geriliğin en önemli nedenidir.
• Beyin ve sinir sisteminin normal büyüme ve gelişmesi ile vücut ısı ve enerjisinin devamı için gerekli olan tiroid hormonlarından tetraiyodotironin (T4, tiroksin) ve triiyodotironin (T3) yapımında kullanılmaktadır.
• Vücudumuzda 15-20 mg iyot bulunmaktadır.
• İyot yetersizliğinin en olumsuz ve yıkıcı etkilerinin gözlendiği risk grupları;

 

• Doğurganlık çağdaki kadınlar,
• Gebeler,
• Bebekler ve çocuklardır.

 

İyot yetersizliğinde görülenler:

• Bebek ve çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği,
•  Zekâ düzeyinin akranlarına göre en az 13,5 puan daha düşük olması,
•  Öğrenme yeteneği ve okul başarısında azalma,
•  Gebelerde düşük ve ölü doğum riskinde artma,
•   Her yaşta guatr

 Bu programla;

• Tuza iyot eklenmesi sağlandı

• Konu ile ilgili halk eğitim programları yapıldı

• Yasal düzenlemeler yapıldı.

6-24 Ay Bebek Ve Küçük Çocuk Beslenmesi Programı:
Tamamlayıcı Beslenme Programı

• Etkili bir beslenme her yaşta çocuğun hem büyümesini hem de gelişimini destekler.
• Çocuklarda beslenme ve büyüme ile ilgili sorunlar temel olarak üç nedenden kaynaklanır:

• Tıbbi veya fiziksel nedenler,
• Uygun olmayan besin seçimi
• Uygun olmayan beslenme dinamikleri.

Bunun için çocukların her üç neden açısından değerlendirilmesi uygun olur.
 

• Bebeğin sağlıklı gelişimi için prenatal dönemden itibaren annenin sağlıklı beslenmesi,
• Doğumdan sonra bebeğin hemen emzirilmeye başlanması,
• Altıncı ayından itibaren uygun ek besinlerin anne sütü ile birlikte verilmesi ve emzirmenin 2 yaşına kadar sürdürülmesi,

 

Ek besinler verilirken;

• Besinin içeriği,
• Temizliği,
• Beslenme sırasında çocuğun psikososyal gelişimine göre kurulacak ilişkinin de çocuğun beslenmesi, büyümesi ve gelişiminde rol oynadığının göz önünde bulundurulması gereklidir.

Bunun için; ailelere uygun beslenme eğitimi, gerekli durumlarda ise çocuklara ek suplementasyonlar (besin destekleyiciler) verilmektedir.

• Çocuk sağlığı izlemlerinde ve çocuğun her sağlık kuruluşu başvurusunda çocuğun büyümesi ve gelişim basamakları değerlendirilmektedir ve erken dönemde uygun girişimler yapılmaktadır.
• Programla 5 yaş altı çocuklarda akut ve kronik malnütrisyonun önlenmesi amaçlanmaktadır.

 

Genişletilmiş Bağışıklama Programı

Tüm aşı takviminin tüm çocuk 0-56 ay çocuklara zorunlu olarak yaptırılmasını ve aşılama oranlarının bu yaş grubu için, %100’e ulaştırılmasını hedefler.

Aynı zamanda “Kızamık Eradikasyon Programı” ile ilkokul çocukları dâhil tüm Türkiye’de kızamık hastalığının görülmemesini aşılama programı ile sağlanmasını hedefler.

 

Güvenli Annelik Projesi

Amaç bebek ve anne ölümlerini azaltmaktır.

Bu Program;

• Annenin gebelik sırasında periyodik izlemlerini,

• Doğumun sağlıklı koşullarda bir sağlık personeli yardımıyla yapılmasını,

• Doğum sonrası anne ve yenidoğanın izlemlerinin sağlık kuruluşunda yapılmasını içerir.

 

Doğum Öncesi Ve Sonrası Periyodik Muayeneler İle Erken Tanı Sağlanmalı

ÇOCUK SAĞLIĞI İZLEMİ

1. Bebeklerin doğduğu günden itibaren hiçbir şikâyeti olmasa da düzenli aralıklarla sağlık personeli tarafından görülüp değerlendirilmesi;  
2. Sağlığının korunması ve geliştirilmesi için gereken girişimlerin yapılmasıdır.

 

 

Çocuk Sağlığı İzleminin Amacı:

1. Bebek ve çocukların büyümelerini ve sağlıklarını geliştirmek,
2. Bebek ve çocukların gelişimini desteklemek,
3. Bebek ve çocuklarda hastalıkları önlemek ve azaltmak,
4. Bebek ve çocuk ölümlerini önlemek ve azaltmaktır.

 

BÜYÜME

• Çocuk sağlığı izlemi

• Büyümedeki bir duraklamanın erken dönemde saptanması
• Nedene yönelik araştırmaların yapılması
• Önlem alınması
• Tedavi yapılması

Büyümenin İzlenmesi

Sağlıklı yaşam için, çocuğun büyümesinin belirli aralıklarla standart büyüme eğrilerinde değerlendirilmesi, normalden sapmaların tanımlanıp, önlemlerin alınmasını içerir.

 

• Her kontrolde boy, ağırlık ve baş çevresi ölçülmeli ve bunlar büyüme eğrileri üzerinde işaretlenmeli
• Büyüme verileri çocuk gelişiminin nesnel göstergeleri olmaları nedeniyle çok önemlidir.

 

Çocuklardaki büyüme verilerinin değerlendirilmesinde DSÖ’nün önerdiği üç ölçüt kullanılır:

1.    Yaşa göre ağırlık endeksi    

• Akut ve kronik yetersiz beslenmeyi değerlendirir.
• Beslenme durumunun uzun süreli değerlendirmesini yapmak için kullanılır.     (TNSA-2008)

1.     Yaşa göre boy endeksi    

Yetersiz beslenmenin uzun dönemdeki etkilerinin iyi bir göstergesi

• • Tekrarlayan enfeksiyonlar
  • Kronik hastalıklardan etkilenir.

Verilerin toplandığı mevsime göre önemli değişiklikler göstermez.                   (TNSA-2008)

1.     Boya göre ağırlık endeksi

• Akut olarak yetersiz beslenmiş çocukları gösterir.
• Yakın geçmişte geçirilen;

Enfeksiyon hastalığı

İshal                                        (TNSA-2008)

 

 

BÜYÜMENİN İZLENMESİNDE KULLANILAN İZLEM KRİTERLERİ

• Boyun uzaması

• Vücut Ağırlığı

• Baş çevresi, kol çevresi ölçümleri

• Deri kıvrım kalınlığı ölçümleri

Bu amaçla persentil eğrileri kullanılabilir.

Persentil eğrileri

• Büyüme takibinde bu büyüme eğrilerinden yararlanılır.
• Her iki cins için ayrı olan büyüme eğrileri, her toplum için de farklıdır.